"Cạp đất mà ăn" không còn là câu nói đùa nữa khi bạn đến vùng đất này của Việt Nam, nơi người dân ăn đất như nhai kẹo

Thậm chí, nó còn là món ăn khoái khẩu, không thể thiếu mỗi ngày của người dân nơi đây.

Nằm ngay sau thị trấn Lập Thạch, huyện Lập Thạch, Vĩnh Phúc có một làng được gọi với cái tên kỳ lạ là "làng ăn đất" hay "làng ăn đặc sản". Bởi dù lớp trẻ hiện nay ở làng không còn ăn đất phổ biến như trước, nhưng vẫn có những người cao niên ở khu phố Thống Nhất xem đất ngói (hay còn gọi là đất cao lanh) là món ăn khoái khẩu, không thể thiếu trong cuộc sống thường nhật của họ.

cap-dat-ma-an-khong-con-la-cau-noi-dua-nua-khi-ban-den-vung-dat-nay-cua-viet-nam-noi-nguoi-dan-an-dat-nhu-nhai-keo

Tục ăn đất ở đây có từ rất lâu, không ai nhớ rõ. Chỉ biết rằng, qua lời kể của những người lớn tuổi nhất trong làng thì khi họ sinh ra đã thấy cha, ông của mình thường ngày vẫn hay cầm miếng đất ngói ăn ngấu nghiến.

Mặc dù chưa từng nghe ai nói đến chuyện "không tiền cạp đất mà ăn" nhưng các cụ già cao niên trong làng đều nhớ rất rõ những năm tháng đói khổ, phải sống nhờ chính vào những vốc đất đang cầm trên tay.

"Từ bé tôi đã được ông, bà rồi bố, mẹ làm đất cho ăn. Đến đời tôi, con và cháu tôi bây giờ vẫn còn ăn đất, tính ra cũng đã hơn trăm năm nay rồi" - một cao niên trong làng cho hay.

Theo lời bà, những năm chiến tranh đói khổ, dân làng Thống Nhất thi nhau đi đào đất để ăn lót dạ. Họ còn coi việc làm ra những chiếc "bánh đất" này là một nghề mưu sinh.

cap-dat-ma-an-khong-con-la-cau-noi-dua-nua-khi-ban-den-vung-dat-nay-cua-viet-nam-noi-nguoi-dan-an-dat-nhu-nhai-keo

Đất cao lanh hay còn có một cái tên khác là kaolin. Đây là một loại đất sét rất đặc biệt có màu trắng, rất bở và có thể chịu được nhiệt độ cao. Thành phần chủ yếu trong đất cao lanh đó chính là kaolinit và một số những khoáng vật khác.

Đất cao lanh có rất nhiều kiểu để phân loại ra thành những loại riêng biệt. Tùy thuộc vào xuất sứ và mục tiêu sử dụng, sức chịu nhiệt, độ dính, độ dẻo… Cao lanh được cho là an toàn với con người.

Ở thị trấn Lập Thạch, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc – quê hương của loại đất này mọi người thường chặt cao lanh ra thành từng miếng nhỏ, cạo hết bên ngoài và chỉ lấy phần trắng bên trong, sau đó đem hun trên khói rơm hay lá sim để "làm chín". Loại đất này khi ăn có mùi của khói, hơi thơm thơm mà cũng hơi hắc hắc, vị bùi và có chút mặn.

cap-dat-ma-an-khong-con-la-cau-noi-dua-nua-khi-ban-den-vung-dat-nay-cua-viet-nam-noi-nguoi-dan-an-dat-nhu-nhai-keo

Trước đây, đất ngói có thể tìm thấy trên nhiều ngọn núi, nhưng do việc khai thác diễn ra qua nhiều đời nên giờ số lượng chỉ còn rất ít. Muốn lấy được đất ngói phải đào hố sâu 3-7m, đến khi gặp những vỉa đất màu trắng như cục phấn mới dùng ăn được. Khi đào thấy đất phải dùng búa đục từng mảng một, cho vào rổ đưa cho người trên bờ.

Ngói có hai màu có thể dùng để ăn là màu trắng sữa như bánh khảo và màu xanh như chè lam. Theo kinh nghiệm, người khỏe răng có thể ăn được ngói màu xanh lam, người già chỉ ăn ngói màu trắng sữa. Ngói xanh ăn sẽ ngậy hơn nhưng cứng. Đất được khai thác về còn nhiều tạp đất, sạn nên cần phải gọt, đẽo thật sạch và tách thành từng miếng nhỏ như kẹo lạc.

Trước đây, không chỉ dân Lập Thạch ăn mà còn nhiều người ở các huyện, tỉnh lân cận cũng về mua về làm quà. Thậm chí, khoảng 20-30 năm trước, đất ăn được bày bán tràn lan ở chợ, như bán rau, bán thịt nên Lập Thạch từng là đầu mối cung cấp đất ăn cho nhiều địa phương trong, ngoài Vĩnh Phúc như: Tam Dương, Vĩnh Tường, Lâm Thao, Phù Ninh (Phú Thọ), xa hơn là ở tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang.

cap-dat-ma-an-khong-con-la-cau-noi-dua-nua-khi-ban-den-vung-dat-nay-cua-viet-nam-noi-nguoi-dan-an-dat-nhu-nhai-keo

Ngày nay, không còn nhiều người trẻ giữ được thói quen ăn đất mà chỉ còn vài cụ cao niên trong thôn xem đất ngói là món ăn khoái khẩu, không thể thiếu trong cuộc sống thường nhật như vợ chồng cụ Khổng Văn Loa và cụ Khổng Thị Biện, nay đều đã ngoài 80 tuổi.

Dù vậy, thỉnh thoảng vẫn có nhiều đoàn khách ghé đến đây tìm hiểu về phong tục này. Họ cũng đến tận nhà bà Biện để hỏi mua với số lượng lớn, đem về làm quà.

Theo GiaDinh